Podatek od spadku

Chyba wszyscy znają cytat Benjamina Franklina – „na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”. Temat dzisiejszego artykułu świetnie wpasowuje się w tę mądrość. Przed podatkiem nie ucieknie nawet tak ostateczna kwestia, jak śmierć. Samo umieranie oczywiście nie jest obarczone bezpośrednim podatkiem.. Jednak śmierć niesie za sobą konieczność przejścia praw i obowiązków zmarłego na jego spadkobierców. To nabycie obciąża z kolei podatek od spadku.

Podatek od spadku – charakterystyka

Podatek od spadku regulowany jest ustawą od spadków i darowizn z 28 lipca 1983 r. W świetle tej ustawy przyjęta została zasada, iż otrzymanie darowizny lub nabycie spadku wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego. Regulowanymi przez ustawę nabywcami są osoby fizyczne (tj. osoby prywatne) – a więc podmioty najczęściej typowane na spadkobierców. Samo dziedziczenie drogą ustawy praktycznie nie przewiduje możliwości spadkobrania przez  inne osoby niż osoby fizyczne (np. spółki, fundacje itp.). Wyjątek stanowi tu tylko spadkobierca konieczny – gmina (względnie Skarb Państwa).

Interesuje Cię kolejność dziedziczenia? Zastanawiasz się kto zostaje spadkobiercą w pierwszej kolejności, a kto dziedziczy jako ostatni? Przeczytaj także „Kto jest spadkobiercą czyli kolejność dziedziczenia”!

Przedmiotem opodatkowania jest nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem m.in. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego czy polecenia testamentowego. Jak widać, nie trzeba być spadkobiercą by zostać obciążonym obowiązkiem podatkowym – obowiązek ten dotyczy także zapisobierców.

Nabycie spadku w rozumieniu ustawy nie dotyczy momentu otwarcia spadku (zob. też: „Otwarcie spadku”). Przejście praw i obowiązków zmarłego na jego następców prawnych jest bowiem tzw. nabyciem niedoskonałym czyli nieostatecznym. Spadkobierca ma jeszcze czas na odrzucenie spadku, czy podjęcie decyzji dotyczącej formy nabycia (wprost albo z dobrodziejstwem inwentarza). Obowiązek podatkowy powstaje wraz z formalnym nabyciem spadku wskutek stosownego postępowania. Będzie to chwila uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

Więcej na ten temat dowiesz się z artykułu „Czy trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe?”

Kto musi płacić podatek od spadku? – grupy podatkowe

Jak już wspomniałam, co do zasady, podatek od spadku musi zapłacić każdy. Istnieje jednak katalog zwolnień od tego obowiązku – o ile spadkobierca spełni pewne wymagania.

Wyróżnia się trzy grupy podatkowe, wyodrębnione wedle stopnia pokrewieństwa ze zmarłym:

1. Małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie…), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki…), rodzeństwo, pasierbowie, zięć, synowa, ojczym, macocha i teściowie.
2. Zstępni rodzeństwa (bratankowie, siostrzenice…), rodzeństwo rodziców (wujowie, ciotki…), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych.
3. Pozostałe osoby.

Kwota wolna od podatku

Podatkowi nie podlega nabycie majątku w kwocie nieprzekraczającej:

• 9637 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej,
• 7276 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej,
• 4902 zł – dla osób należących do III grupy podatkowej.

Jest to kwota wolna od podatku.

UWAGA! Powyższą kwotę wolną od podatku otrzymujemy odejmując od aktywów spadku długi odziedziczone po spadkodawcy. Przykładowo, jeśli odziedziczyliśmy kwotę 10.000 zł oraz długi w wysokości (na dzień śmierci spadkodawcy) 6.000 zł, to mieścimy się w kwocie wolnej niezależnie od grupy podatkowej, ponieważ tzw. czysta wartość spadku wyniosła jedynie 4.000 zł. Pamiętajmy jednak o tym, że na istnienie długów musimy mieć dowody w postaci dokumentów, aby swoje twierdzenia móc udowodnić przed urzędem skarbowym.

Jak obliczyć wysokość podatku

Aby obliczyć wysokość podatku, należy od wartości spadku przypadającego na spadkobiercę, odjąć wskazaną wyżej kwotę zwolnienia. Jeżeli wartość będzie mniejsza niż zero – obowiązek podatkowy nie powstanie i nie trzeba dokonywać w tej materii żadnych zgłoszeń. Warto pamiętać, iż każdy ze spadkobierców powinien regulować kwestie spadkowe samodzielnie.

Np.: Jan Kowalski odziedziczył po zmarłym ojcu kilkunastoletni samochód. Wartość pojazdu nie przekraczała w chwili nabycia  8 tyś. zł. Z uwagi na fakt, iż Jan. K. jako zstępny zmarłego znajduje się w I grupie podatkowej, będzie zwolniony od podatku bez konieczności dokonywania zgłoszeń w tym przedmiocie. Wedle działania matematycznego 8.000 – 9.637 przedstawia wartość mniejszą niż zero.

Wartość spadku podlegająca opodatkowaniu

Jeżeli wynik w/w działania będzie wyższy niż zero, obowiązek podatkowy powstanie powyżej kwoty zwolnienia. Wówczas  spadkobierca powinien złożyć zeznanie podatkowe we właściwym urzędzie skarbowym w ciągu miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza (formularz SD-3).

Wysokość podatku może wynosić od 3% wartości spadku do nawet 20% – oczywiście najniższy procent będzie dotyczył najbliższej rodziny zmarłego, wyższy zaś – III grupy podatkowej. Spadkobierca powinien uregulować należność z tytułu podatku w ciągu 14 dni od dnia doręczenia mu decyzji organu podatkowego ustalającego wysokość podatku.

Podatek od spadku – zwolnienie dla najbliższej rodziny

Część spadkobierców z I grupy podatkowej może cieszyć się całkowitym zwolnieniem od obowiązku podatkowego dotyczącego spadku. Możliwość taka istnieje przy  nabyciu rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków…), wstępnych (rodziców, dziadków), rodzeństwo, pasierba, ojczyma i macochę zmarłego. Zwróć uwagę, że z uprawnienia tego nie mogą skorzystać teściowie, zięć i synowa – także należący do I grupy podatkowej!

Aby uzyskać zwolnienie od podatku należy w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku albo daty zarejestrowania poświadczenia dziedziczenia zgłosić nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Takie zgłoszenie to nic innego jak wypełnienie deklaracji podatkowej w urzędzie skarbowym we wskazanym terminie. W urzędzie skarbowym właściwym dla Twojego miejsca zamieszkania znajdziesz formularz tejże deklaracji (SD-Z2). Formularze dostępne są także na stronach internetowych urzędów skarbowych. Zwolnienie to nie przysługuje jednak osobom, które nabyły spadek od spadkobiercy zmarłego przed 1 stycznia 2007 r.

Pamiętaj,  że w celu skorzystania ze zwolnienia od podatku, każdy ze spadkobierców powinien złożyć odrębne zgłoszenie!

Na koniec jeszcze podkreślę, że dochowanie w/w sześciomiesięcznego terminu jest bardzo istotne. Jego uchybienie skutkuje bezwzględnym obowiązkiem podatkowym, co nierzadko może się skończyć powstaniem wysokiego zobowiązania!