Ugody są coraz częściej spotykane w obrocie powszechnym. Nie jest to bynajmniej czymś dziwnym – umowy te pozwalają stronom zaoszczędzić pieniądze (które pochłaniają koszty procesu) oraz czas (związany z koniecznością przeprowadzenia kompleksowego postępowania przed sądem). Poza ekonomicznymi walorami ugody, warto również pamiętać o korzyściach, związanych z jej zawarciem na gruncie społecznym: kompromis możliwy do osiągnięcia bez zastosowania przymusu sądowego, czy brak podziału na stronę „zwycięską” i „przegraną” w procesie, pozwala na poprawę wzajemnych relacji przez strony.
Ugoda zgodnie z treścią art. 917 k.c. jest umową, przez którą strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo uchylić spór istniejący lub mogący powstać.
Pierwszą kwestią, na którą warto zwrócić uwagę w kontekście tej umowy jest wzajemność ustępstw podejmowanych przez strony. Nie może być więc tak, że tylko jedna ze stron jest w gotowości do budowania kompromisu, gdy druga kategorycznie odmawia zmian swojego pierwotnego stanowiska. Pod pojęciem „ustępstwa” mogą kryć się jakiekolwiek przedsięwzięcia dokonane z wolą budowania porozumienia, które oceniane są jako akceptowalne wedle kryteriów uznawanych przez strony stosunku.
Po drugie: umowa ugody nie stanowi całkowicie nowego tytułu prawnego, a jedynie modyfikuje już istniejący stosunek między stronami. Wiąże się to z tym, że elementy niewchodzące w treść umowy ugody (a objęte treścią stosunku podstawowego) nie zostają pozbawione znaczenia w jej efekcie i dalej obowiązują strony w pierwotnym kształcie.
Trzecim elementem jest zaś kwestia sporu, istniejącego lub hipotetycznego, będącego przyczyną zawarcia ugody. W przypadku jego niewystąpienia mamy do czynienia jedynie ze zwykłą zmianą umowy. Spór zaś musi mieć o tyle doniosły charakter, iż może zagrażać ustalonemu wykonaniu świadczenia. Istnienie tego elementu wiąże się z celem ugody: przekształca wątpliwe elementy stosunku prawnego, mogące być zarzewiem konfliktu w stosunek pewny i bezsporny.
Zawarcie umowy ugody co do zasady nie wymaga żadnej formy szczególnej. Wymóg ten powstaje tylko, jeśli czynność prawna objęta jej treścią taką sankcjonuje (np. ugoda dotycząca szczegółów sprzedaży nieruchomości powinna być zawarta w akcie notarialnym, ponieważ w takiej formie zastrzeżona jest ta czynność prawna). Podobnie ustawodawca nie narzuca stronom ugody zakresu postanowień, których może ona dotyczyć – podlega bowiem pod ogólne zasady dotyczące granic swobody umów. Szczególne miejsce ma tu instytucja wyzysku, związana z rażącą dysproporcją ustępstw jeden strony w stosunku do drugiej. Ugoda sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzająca do obejścia prawa obarczona jest sankcją nieważności.
Tak jak w przypadku innych czynności prawnych na gruncie prawa cywilnego, istotną kwestią dla ustalenia ważności umowy ugody jest niewystępowanie wad oświadczenia woli. Strony mogą uchylić się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu, gdy dotyczy on stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Ponadto strony nie mogą uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że porozumienie zostało zawarte w złej wierze (art. 918 k.c.).
Warto podkreślić, że wystąpienie powyższych przesłanek ma wpływ na skuteczność całej umowy, a nie tylko jej wyodrębnionej części. Powzięcie choćby jednego wadliwego postanowienia może więc skutkować nieważnością ugody na wniosek jednej ze stron złożony na piśmie w ciągu roku od wykrycia błędu.
Pobierz Wzór – Umowa ugody
Dodaj Komentarz