Ustalenie momentu wymagalności świadczenia jest kwestią niezwykle istotną z punktu widzenia stron stosunku zobowiązaniowego. Zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika niesie za sobą skutki mające bezpośredni wpływ na ciąg ich relacji, a ponadto wyposaża strony w konkretne prawa i obowiązki.
Kiedy świadczenie staje się wymagalne?
Świadczenie jest wymagalne w dniu, który został określony przez strony jako dzień spełnienia świadczenia (np. dzień płatności, dostarczenia towaru), bądź też w ostatnim dniu wyznaczonego terminu (np. świadczenie, które powinno być spełnione w styczniu stanie się wymagalne 31 dnia tego miesiąca).
Jeśli jednak termin spełnienia nie został oznaczony przez strony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie staje się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu dłużnika przez wierzyciela do jego wykonania (art. 455 k.c.). Określenie „niezwłocznie” nie jest sztywnym terminem, świadczenie powinno zostać spełnione tak szybko jak to możliwe w normalnym trybie działań dłużnika przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy.
Wymagalność świadczenia a uprawnienia i obowiązki wierzyciela
Gdy świadczenie jest wymagalne, wierzyciel może żądać jego spełnienia od dłużnika, tj. zobowiązanego na gruncie stosownej umowy między nimi. Jak wiadomo, w związku z sytuacją osobistą czy też materialną dłużnika, nie zawsze jest to prostym zadaniem. Dlatego też ustawodawca przyznał wierzycielowi wachlarz uprawnień mogących wspomóc jego dążenia do uzyskania zaspokojenia.
Po pierwsze: z chwilą osiągnięcia przez świadczenie wymagalności, wierzyciel może uzyskać wsparcie organów państwowych do wyegzekwowania należnego mu przedmiotu zobowiązania. W tym celu może skierować do sądu roszczenie o wydanie rzeczy, stosowną zapłatę etc. W przypadku, gdy mimo umocowania swojego prawa wyrokiem sądowym, dłużnik w dalszym ciągu nie będzie chciał spełnić świadczenia – wówczas wierzyciel znajdzie oparcie w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym i w egzekucji komorniczej.
Po drugie: w celu zmobilizowania dłużnika do szybszego spełnienia świadczenia, wierzyciel uzyskuje prawo do naliczenia odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia. Odsetki mają także na celu rekompensatę ewentualnych strat poniesionych przez wierzyciela wskutek niewypełnienia zobowiązania w terminie przez dłużnika. Więcej na ten temat znajdziesz w artykule „Czym są odsetki?”.
Ponadto jeśli świadczenie stało się wymagalne i zostało spełnione zgodnie z treścią umowy, wierzyciel powinien je przyjąć.
Wymagalność świadczenia a uprawnienia i obowiązki dłużnika
Wraz z powstaniem wymagalności świadczenia, dłużnik musi być gotowy na wykonanie swojej części zobowiązania. Spełnienie świadczenia powinno być dokonane zgodnie z warunkami przewidzianymi w umowie (np. świadczenie w konkretnym miejscu, czasie, w określonym przedmiocie etc.). W przeciwnym razie wierzyciel będzie mógł zastosować przeciw niemu odpowiednie środki przymusu (patrz wyżej).
Wymagalność świadczenia łączy się z rozpoczęciem biegu przedawnienia roszczenia wierzyciela o jego spełnienie. Po upływie ustalonego w ustawie terminu (który zasadniczo wynosi 3 lata dla świadczeń okresowych oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i 10 lat dla pozostałych, jeśli przepisy szczególne dla danego rodzaju świadczenia nie stanowią inaczej), wierzyciel nie będzie mógł wyegzekwować swojej należności przy użyciu środków przymusu państwowego. Dług stanie się długiem naturalnym, a jego uregulowanie będzie już tylko zależne od dobrej woli zobowiązanego.
Jeśli świadczenie jest wymagalne i zostanie przez dłużnika spełnione zgodnie z warunkami ustalonymi przez strony, zostaje on zwolniony z obowiązku i wygasa stosunek zobowiązaniowy łączący go z wierzycielem.
Dodaj Komentarz