Odsetki Prawo Bankowe

Czym są odsetki?

odsetki
5/5 - (1 vote)

Odsetki, mówiąc językiem prawniczym, to świadczenie akcesoryjne i okresowe, powiązane bezpośrednio ze świadczeniem głównym, chociaż o pewnym stopniu niezależności. Wyrażone w tej samej walucie lub przedmiocie co świadczenie główne i pełniące różnorakie funkcje gospodarcze.

No dobrze, ale taka definicja raczej niewiele powie komuś, kto nie jest prawnikiem. Rozbiorę ją zatem na części pierwsze i krok po kroku przeanalizuję co właściwie oznacza.

Zaczynając od samego początku, czyli tajemniczo brzmiących przymiotników – akcesoryjne i okresowe. Pierwszy oznacza, że jest to świadczenie uboczne, tj. związane już z innym świadczeniem. Odsetki mogą wynikać z umowy kredytu, czy innego rodzaju pożyczki, ale muszą mieć jako podstawę, świadczenie główne i nie mogą bez niej istnieć.

Drugi natomiast jest dużo bardziej intuicyjny – oznacza to, że odsetki wyliczane są na podstawie stopy procentowej  w skali roku lub innej ustalonej. Nawet jeżeli sąd ustali obowiązek spłaty odsetek jednorazowo, za cały okres ex post  i wydawać by się mogło, że wtedy stają się świadczeniem jednorazowym – nie zmienia to absolutnie ich natury.

Czym jest zatem świadczenie główne? Zasadniczo odsetki mogą wywodzić się z trzech różnych źródeł. Zgodnie z artykułem 359§ 1 Kodeksu cywilnego mogą one wynikać z:

1) Czynności prawnej;
2) Przepisu prawa;
3) Orzeczenia sądu lub innego organu;

Jeżeli chodzi o punkt pierwszy, muszą to być zawsze czynności prawne dwustronne. Nikt nie możne narzucać odgórnie jakichkolwiek odsetek, jeżeli druga strona się na nie zgodzi. Gdy nie są w ogóle wspomniane, wynoszą 0%. Wynika to zarówno z zasady równości stron jak i swobody umów. Nieco inaczej jest jednak, gdy chodzi o instytucje finansowe, np. banki, to odsetki mogą wynikać też z załączników do umowy kredytu, regulaminów itp., ze względu na charakter tych podmiotów.

Natomiast co do punktu drugiego – przykładem może być artykuł 481 § 1 Kodeksu cywilnego, który mówi o odsetkach, za opóźnienie w spłacie roszczenia pieniężnego. Punkt trzeci jest raczej zrozumiały sam z siebie.

Wspomniałem o tym, że wyrażone muszą być one w tej samej walucie lub tym samym przedmiocie, w których wyrażone jest roszczenie główne. Najczęściej mamy do czynienia z odsetkami wyrażonymi w pieniądzu – przyjmijmy jako przykład złote polskie. Odsetki będą więc naliczane od danej kwoty również w tej samej walucie. Kodeks jednak nie stoi na przeszkodzie, by odsetki były od innych rzeczy. Można sobie wyobrazić na przykład sytuację, w której rolnik pożycza od sąsiada tonę ziarna i ustalają odsetki 10% w skali roku. W tym wypadku odsetki za pierwszy rok pożyczki wyniosą sto kilogramów ziarna. Warto jednak zaznaczyć, że takie konstrukcje, chociaż możliwe i legalne, należą do rzadkości.

Z tych samych źródeł, z których wywodzą się odsetki, wynika też ich wysokość, tzn. może to określać umowa, ustawa, bądź orzeczenie sądu. Jeżeli chodzi o odsetki ustawowe, należy wyróżnić dwa typy – odsetki ustawowe (zwykłe) z art. 359 § 2 i odsetki ustawowe za opóźnienie z art. 481 § 2. Wynoszą one odpowiednio 5 i 7 % w skali roku. Ich wysokość do niedawna była określana w rozporządzeniu Ministra Finansów, ale od 2016 roku, oblicza się je za pomocą wzoru:

Stopa referencyjna NBP + 3,5 (%) = Odsetki ustawowe Sprawdź aktualną stopę referencją NBP

Stąd łatwo wywnioskować, że w minionym roku stopa referencyjna wynosiła 1,5%, bo 5-3,5= 1,5. Metoda ta została opisana w  art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego. Z tego samego artykułu możemy wyczytać wysokość odsetek maksymalnych – te są dwukrotnością odsetek ustawowych (obecnie 10%). Stopę referencyjną oraz wszystkie przytoczone wartości, możemy wyczytać z obwieszczenia Ministra Sprawiedliwości, przy każdej zmianie publikowanego w Monitorze Polskim:

http://monitorpolski.gov.pl/MP/2016/46/1

Jeżeli odsetki maksymalne zostały przekroczone w umowie, to naliczane są odsetki tylko do wysokości odsetek maksymalnych. Przepis zakazuje też odwołań do prawa obcego, w celu obejścia tej górnej bariery – warto o tym pamiętać.

Odsetki, podobnie jak roszczenie główne, mogą ulec przedawnieniu. Niestety, sprawa nie jest tutaj prosta i oczywista, więc odsyłam do osobnego artykułu poświęconego tej tematyce.

Aleksander Serwiński

Dodaj Komentarz

Zostaw komentarz