Umowy Zobowiązania

Zadatek a zaliczka

dom i pieniądze
5/5 - (4 votes)

Zadatek i zaliczka to dwie bardzo często spotykane w obrocie prawnym formy płatności. Na pierwszy rzut oka mają wiele cech wspólnych, stąd też zdarzają się pomyłki w ich definiowaniu. Warto znać te pojęcia i być świadomym występujących między nimi różnic, by w przyszłości uniknąć przykrych niespodzianek.

Zarówno zadatek, jak i zaliczka mogą się pojawić przy zawarciu umowy o wykonanie świadczenia w przyszłości. Obie mają na celu umocnienie tego stosunku za pomocą zapłaty przez jedną stronę określonej umową kwoty pieniężnej lub (rzadziej) wydanie rzeczy na poczet drugiej. Przyjmuje się, że umówiona kwota lub wartość rzeczy nie powinna stanowić pełnej ceny/wynagrodzenia, a jedynie jej część.

Zadatek na gruncie prawa cywilnego stanowi zabezpieczenie wykonania umowy, bowiem w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. (art. 394 § 1 k.c.). Co ważne, do zapłaty podwójnego zadatku, strona żądająca nie musi udowodnić faktu poniesienia szkody! Jedyną okolicznością, która musi zaistnieć przy uruchomieniu sankcji z wymienionego przepisu jest to, że druga strona nie wywiązała się z umowy w uzgodnionym terminie.

W sytuacji, kiedy rozwiązanie umowy następuje za zgodą obu stron stosunku, zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. Ten sam skutek wystąpi także wtedy, gdy niewykonanie nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które odpowiedzialność ponoszą obie strony (art. 394 § 2 i 3 k.c.).

Co dzieje się zatem w przypadku prawidłowego sfinalizowania umowy? Co do zasady, w razie wykonania umowy, zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała. Jednakże, gdy z różnych przyczyn nie jest to możliwe (zwłaszcza, gdy zadatek zamiast w pieniądzu, wyrażony był w innej rzeczy) – strona, która przyjęła go jako gwarant winna zwrócić go drugiej stronie.

Zaliczka natomiast nie została ujęta w przepisach kodeksu. Uznaje się, że stanowi kwotę, wypłacaną na poczet wynikających z umowy przyszłych należności i stanowi de facto część ceny/wynagrodzenia. Nie można zatem traktować zaliczki jako formy zabezpieczenia z punktu widzenia prawa. Umocnienie umowy za jej przyczyną ma jedynie walor psychologiczny, czy też społeczny – np. wpłacając zaliczkę stolarzowi za wykonanie krzesła możemy dać mu tym samym wyraz swojego faktycznego zainteresowania kupnem gotowego krzesła, jednak bez prawnej gwarancji doprowadzenia do finalizacji transakcji. W przypadku, gdy rozmyślimy się albo stolarz nie będzie chciał wykonać zamówienia zastosowanie będzie miał art. 494 k.c., który mówi, iż strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Ewentualna rekompensata będzie przysługiwać stronie odstępującej od umowy na zasadach ogólnych, przez żądanie naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Warto mieć więc na uwadze, iż zwrot wzajemnych świadczeń następuje nawet w przypadku, gdy odstąpienie ma miejsce wskutek okoliczności, za które wyłącznie odpowiada dający zaliczkę!

Nierzadko zdarza się, że z treści umowy zawartej przez strony problematycznym staje się określenie, czy mamy do czynienia z zaliczką, czy też z zadatkiem. Dla ich prawidłowego zdefiniowania należy wówczas badać zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu (art. 65 § 2 k.c.).

Marta Bieńkiewicz

Dodaj Komentarz

Zostaw komentarz