Raz powołany testament wcale nie musi oznaczać, że jest on ostateczny. Ustawodawca wyposaża spadkodawcę w możliwość odwołania zarówno całego testamentu, jak i jego poszczególnego postanowienia w każdej chwili.
Podobnie jak w przypadku ustanowienia testamentu, przy jego odwołaniu spadkodawca musi spełnić kilka oczywistych wymogów, którymi są:
- Posiadanie zdolności testowania – zdolność tę posiada każda osoba mająca całkowitą zdolność do czynności prawnych, którą jest zdolność do przyjmowania i składania oświadczeń woli we własnym imieniu, mających na celu wywołanie powstania, zmianę lub ustanie stosunku prawnego;
- Osobistość dokonania odwołania (nikt nie może wyręczyć spadkodawcy przy tej czynności);
- Wola odwołania musi być wolna od wad oświadczenia woli, określonych w art. 945 Kodeksu cywilnego.
Spełniając powyższe przesłanki, spadkodawca może przejść do wyboru sposobu odwołania testamentu. Ustawa wymienia trzy zasadnicze możliwości tej czynności:
Sporządzenie nowego testamentu przez spadkodawcę.
Nowy testament może być sporządzony w dowolnej formie przewidzianej prawem. Nie ma konieczności dochowania tej samej formy, w której został sporządzony testament odwołany. Np.: testament własnoręczny może zostać odwołany przez testament ustny albo notarialny, i odwrotnie.
Nie ma także obostrzeń co do treści nowego testamentu. Może się ona ograniczyć jedynie do wskazania, że wolą spadkodawcy jest odwołanie wcześniejszego testamentu (wówczas w grę wchodzi wyłącznie dziedziczenie ustawowe, bowiem po dokonaniu odwołania nie będzie żadnego ważnego rozrządzenia majątkiem), może także zawrzeć określone postanowienia dotyczące swego majątku (porządek dziedziczenia będzie kształtował się wedle woli spadkodawcy zawartej w testamencie późniejszym).
Odwołanie testamentu przez sporządzenie nowego testamentu może także przybrać formę dorozumianą. Dzieje się tak wtedy, gdy spadkodawca nie zawrze w testamencie późniejszym woli odwołania poprzedniego testamentu. W takim przypadku w pierwszej kolejności przy analizie rozrządzeń testatora będą brane pod uwagę dyspozycje zawarte w nowym (tj. późniejszym) testamencie. Te postanowienia pierwszego testamentu, których nie da się pogodzić z treścią nowego testamentu ulegną odwołaniu, zaś postanowienia możliwe do pogodzenia zostaną zrealizowane w dopuszczalnym zakresie (dzieje się tak na przykład, gdy jeden testament określa krąg spadkobierców, a drugi jedynie zapisy).
W zamiarze odwołania Spadkodawca testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność.
Zniszczenie testamentu lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność musi być dokonane osobiście przez Spadkodawcę przy towarzyszącym mu zamiarze odwołania. Przykładem zniszczenia testamentu może być po prostu jego podarcie, czy spalenie. Problematyczne wydaje się zniszczenie testamentu w formie aktu notarialnego, bowiem testator dysponuje jedynie wypisem tego aktu. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 sierpnia 2015 r. (V CSK 635/14) stwierdził, że choć każdy z wypisów ma moc oryginału, wystarczy podjęcie działań mających na celu zniszczenie w stosunku do jednego z wypisów, by osiągnąć skutek odwołania. Z kolei pozbawieniem testamentu cechy gwarantującej jego ważność jest, np. oderwanie podpisu z kartki, na której znajduje się testament własnoręczny.
Ciężar dowodowy przy rozpatrywaniu braku woli odwołania leży po stronie osoby twierdzącej zaistnienie danego stanu faktycznego.
Spadkodawca dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
Spadkodawca nie musi się w tym przypadku trzymać wyjątkowych reguł formalnych tego sposobu odwołania. Może to uczynić przez dopisek „odwołany”, „nieważny” etc. gdzieś na testamencie (a w przypadku testamentu notarialnego – na jednym z wypisów), bądź też przez przekreślenie lub zamazanie jego treści.
Skutkiem dokonania ważnego odwołania jest to, że po śmierci spadkodawcy odwołany testament nie wywrze żadnych skutków prawnych.
Na sam koniec pragnę jeszcze poruszyć kwestię możliwości odwołania wcześniej dokonanego odwołania testamentu. Temat ten budzi liczne kontrowersje, a przeważająca część doktryny jest zdania, że testament, któremu chcemy przywrócić skuteczność przez odwołanie odwołania nie odzyskuje mocy prawnej (tak orzeczenia Sądu Najwyższego: I CKN 482/00, IV CKS 355/08).
Dodaj Komentarz