W przypadku zobowiązań dłużnik bierze na siebie odpowiedzialność nie tylko za spełnienie świadczenia – musi zrobić to w ustalonym terminie. Najczęściej czas wykonania świadczenia określony jest w umowie, będącą podstawą stosunku obligacyjnego łączącego dłużnika z wierzycielem. Gdy umowa milczy w tym zakresie – może on wynikać z właściwości zobowiązania. Kiedy i ta metoda określenia terminu zawodzi, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania, którego to dokonuje wierzyciel.
Z różnych przyczyn (zależnych bądź niezależnych od dłużnika) zdarza się, że świadczenie w terminie nie następuje – możemy wówczas spotkać się z dwoma zbliżonymi do siebie w języku powszechnym pojęciami: opóźnieniem i zwłoką.
W terminologii prawniczej opóźnienie i zwłoka różnią się diametralnie. Choć wywołuje je nieterminowość wykonania treści zobowiązania, mają inne przyczyny powstawania i rodzą odmienne skutki.
Kiedy dłużnik opóźnia się spełnieniem świadczenia?
Opóźnienie występuje wówczas, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązania w terminie w następstwie okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. W kwalifikacji zachowania zobowiązanego nie musimy dopatrywać się więc jego winy.
Ma to duże znaczenie na gruncie procesowym – w przypadku przeprowadzenia dowodu, wierzyciel dochodząc gwarancji przyznanych mu w przypadku opóźnienia dłużnika, powinien wskazać jedynie termin świadczenia wynikający z ustaleń stron stosunku zobowiązaniowego oraz termin, w którym świadczenie faktycznie zostało spełnione.
Świetnym przykładem opóźnienia są odsetki za opóźnienie, przewidziane w art. 481 k.c. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
W jakim przypadku mamy do czynienia ze zwłoką dłużnika?
Zwłoka dłużnika to kwalifikowana forma opóźnienia. Może się on jej dopuścić wtedy, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony – gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu wierzyciela, przy czym opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.
W razie zwłoki wierzyciel ma do wyboru szereg rozwiązań, mających stanowić swoistą rekompensatę nieterminowego świadczenia:
- niezależnie od finalnego wykonania zobowiązania, może on żądać od dłużnika naprawienia wynikłej stąd szkody;
- gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, może on nie przyjąć świadczenia i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania;
- jeżeli przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku, może on nabyć na koszt dłużnika taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu przypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki (art. 479 k.c.).
- przy wykonaniu zobowiązania czynienia bądź zaniechania, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania stosownych czynności służących realizacji zobowiązania na koszt dłużnika. W przypadkach nagłych wierzyciel może podjąć się w/w działań nawet bez upoważnienia sądu (art. 480 k.c.).
Warto wiedzieć, iż dłużnik w przypadku zwłoki jest odpowiedzialny nie tylko za swoje działania lub zaniechania skutkujące opóźnieniem, ale także za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonuje lub którym wykonanie zobowiązania powierza (art. 474 k.c.).
Jako, że zwłoka niesie za sobą znacznie poważniejsze skutki od opóźnienia zwykłego, przed wierzycielem stoi nieco trudniejsze zadanie procesowe, gdy chce on wykazać zwłokę dłużnika: musi udowodnić jego winę.
Problem kwalifikowanej formy opóźnienia może pojawić się także w odwrotnej relacji, tj. w przypadku zwłoki wierzyciela. Wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego świadczenia, odmawia czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione, bądź oświadcza dłużnikowi że świadczenia nie przyjmie. Na skutek wskazanych w art. 486 k.c. okoliczności, dłużnik może żądać naprawienia szkody wynikłej z zachowania wierzyciela, a także ma możliwość złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Dodaj Komentarz