W polskim systemie prawa odróżniono pojęcie odszkodowania od zadośćuczynienia. Podczas gdy zadośćuczynienie przysługuje za szkody niemajątkowe, odszkodowania można żądać za szkodę majątkową.
Charakter prawny odszkodowania został zbudowany na gruncie prawa zobowiązań. Poszkodowany występuje zatem jako wierzyciel, któremu przysługuje świadczenie ze strony dłużnika – czyli osoby odpowiedzialnej za powstanie szkody majątkowej. Chcąc uzyskać odszkodowanie musimy nie tylko zebrać odpowiedni materiał dowodowy – musimy przede wszystkim pamiętać o zachowaniu terminu. Kiedy przedawnia się roszczenie o odszkodowanie?
Artykuł 118 KC mówi nam, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Nie mogą być one przedłużane ani skracane przez czynność prawną – obowiązują strony bezwzględnie.
Instytucja przedawnienia zwalnia dłużnika ze spełnienia zobowiązania, którego wierzyciel przez dłuższy czas nie dochodzi. Dzięki temu stoi na straży pewności obrotu gospodarczego.
Istnieje szereg przepisów szczególnych odmiennie regulujących termin przedawnienia w zależności od rodzaju roszczenia odszkodowawczego:
- a) o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przeciwko samoistnemu posiadaczowi – rok od dnia zwrotu rzeczy (art. 229. § 1 KC)
- b) roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków – 3 lata od dnia zwrotu gruntu (art. 243 KC)
- c) roszczenie właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy – rok od dnia zwrotu rzeczy (art. 263 KC)
- d) roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy – rok od dnia zwrotu rzeczy (art. 322. § 1 KC)
- e) szkody wyrządzonej w związku z niewykonaniem umowy o dzieło – dwa lata (art. 646 KC)
- f) roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy – rok od dnia zwrotu rzeczy (art. 677 KC)
- g) roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy – rok od dnia zwrotu rzeczy (art. 719 KC)
- h) roszczenia związane z utratą lub uszkodzeniem przesyłki – rok od dnia rozpoczęcia biegu przedawnienia (art. 77. ust 1 ustawy Prawo przewozowe. Jak liczyć bieg przedawnienia w tym przypadku mówi art. 77. ust 3 ustawy Prawo przewozowe)
- i) roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu – 6 miesięcy od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, jednak nie później niż rok od dnia, w którym przestał korzystać z usług hotelu lub podobnego zakładu (art. 848 KC)
- j) roszczenia z tytułu umowy składu – rok (art. 8599 KC)
- k) roszczenia z umowy ubezpieczenia – trzy lata (art. 819§1 KC) – ale w tym przypadku bieg przedawnienia przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem (art. 819 § 4 KC). Tego przepisu nie stosuje się do ubezpieczeń morskich oraz do ubezpieczeń pośrednich (art. 820 KC).
- l) roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym – trzy lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, ale więcej niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (art. 4421 . § 1 KC)
- m) szkoda wynikła ze zbrodni lub występku – dwadzieścia lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia
Od powyższych zasad jest wyjątek: jeżeli roszczenie zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu (lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd) przedawnienie następuje po upływie dziesięciu lat nawet jeśli przepis szczególny przewiduje dla danego rodzaju roszczenia krótszy termin. Dla świadczeń okresowych będą to odpowiednio trzy lata.
Dłużnik musi pamiętać, że przedawnienie nie jest uwzględnianie z urzędu. W przypadku sporu tylko on może podnieść zarzut przedawnienia. Jego bieg może zostać jednak przerwany przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje oraz przez wszczęcie mediacji (art. 123 KC). Każde przerwanie biegu przedawnienia powoduje, że termin biegnie na nowo (art. 124 KC)
Adamowi przysługiwało roszczenie o odszkodowanie od Adama, którego termin przedawnienia wynosił 10 lat. Po 9 latach wszczęli mediację. Termin przedawnienia się „zeruje” i znów wynosi 10 lat.
Istnieje jednak możliwość nadużycia prawa podmiotowego, jeśli podniesienie zarzutu o przedawnieniu będzie sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Są to jednak przypadki dość rzadkie – miałyby miejsce w przypadku, jeżeli wierzyciel nie mógł dochodzić swoich praw z powodu wyjątkowych, uniemożliwiających mu to okoliczności lub dłużnik świadomie, umyślnie i skutecznie odwodził wierzyciela od wniesienie powództwa z zamiarem „przeczekania” do upływu terminu przedawnienia. Jednak nawet wtedy przekroczenie terminu przedawnienia nie może być nadmierne.
Należy pamiętać, że przedawnienie nie oznacza wygaśnięcia zobowiązania. Zmienia ono swój charakter na naturalny. Oznacza to, że wierzyciel nie może już próbować egzekwować go przymusem państwowym, jednak dłużnik nadal może je spełnić, a spełnione nie będzie traktowane jako nienależne.
Dodaj Komentarz