Kto wypłaci odszkodowanie za wypadek na nieodśnieżonym chodniku?

Jak co roku, zima zaskakuje nie tylko kierowców, ale i pieszych. Z powodu zimowej aury chodnik często jest pokryty lodem i śniegiem, co nierzadko bywa przyczyną upadków i w konsekwencji – urazów. Co więc zrobić, gdy przytrafi nam się taka sytuacja i idąc nieodśnieżonym chodnikiem przewrócimy się, a diagnoza będzie brzmieć: „złamanie kości”? Do kogo kierować roszczenie o odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu?

1. Obowiązany do uprzątnięcia śniegu

W ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przepis art. 5 ust. 1 pkt 4 wyraźnie zobowiązuje właścicieli nieruchomości znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie chodnika do utrzymywania go w czystości i porządku, w szczególności poprzez usuwanie błota, śniegu i lodu. Ustawodawca zaś nie nakłada na właściciela takiego obowiązku w tej części, w jakiej chodnik pełni rolę płatnego postoju lub parkingu dla pojazdów samochodowych. Co do zasady, obowiązek uprzątnięcia błota, śniegu i lodu leży po stronie właściciela nieruchomości, jednak finalnie to gmina musi uprzątnięte zanieczyszczenia zebrać i się ich pozbyć.

W sytuacji, gdy nieruchomość jest przedmiotem umowy najmu kwestię obowiązku uprzątnięcia śniegu precyzuje uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2017 roku o sygnaturze III CZP 22/17, która nakłada ten obowiązek na osobę faktycznie władającą nieruchomością. W rzeczywistości może to być najemca, lub użytkownik wieczysty, a niekoniecznie sam właściciel. Może być to nawet osoba przebywająca w danym miejscu bez wyraźnej podstawy prawnej. Swoje rozstrzygnięcie Sąd Najwyższy uzasadnił tym, że nierozsądnym byłoby nakładanie takiego obowiązku na właściciela, który sam fizycznie tam nie przebywa i nie sprawuje władztwa faktycznego nad nieruchomością.

2. Należyta staranność w sprzątaniu

Sprzątanie śniegu i lodu w śnieżny dzień może przypominać syzyfową pracę. Nie można wymagać od osoby obowiązanej do usuwania śniegu, aby czyniła to nieprzerwanie, nie dopuszczając do zaśnieżenia chodnika. Opierając się na wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2017 roku o sygnaturze III CSK 356/16 po stronie obowiązanego leży jedynie konieczność dochowania należytej staranności w kwestii sprzątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników znajdujących się wzdłuż nieruchomości. Co to oznacza? Mianowicie, nie ma konieczności permanentnego, ciągłego usuwania wyżej wspomnianych nieczystości, a wystarczy wykonywać to cyklicznie, pomimo braku trwałego efektu. W rywalizacji z mocami przyrody jesteśmy bezsilni i nie można oczekiwać, aby osoba obowiązana dokonała niemożliwego, czyli oczyściła chodnik ze śniegu w trakcie szalejącej śnieżycy. Aby obowiązanego do sprzątania dotknęła odpowiedzialność z tego tytułu, musi być to zaniechanie sprzątania świadome i zawinione. Wtedy odpowiedzialność z tytułu ewentualnej szkody wynikać będzie z art. 415 Kodeksu Cywilnego – „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

3. Do kogo kierować roszczenie odszkodowawcze?

W dniu 24 listopada 2017 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie o sygnaturze III CZP 38/17 dotyczącą wskazania podmiotu, do którego należy kierować roszczenie odszkodowawcze za doznany uszczerbek na zdrowiu z powodu nieodśnieżenia chodnika. Dawniej wyegzekwowanie od właściciela danej nieruchomości sumy niezbędnej na leczenie urazu napotykało szereg trudności. Jednak wyżej wspomniana uchwała ułatwia nam zdobycie rekompensaty poprzez nałożenie na gminę obowiązku naprawienia szkody i wypłaty odszkodowania. Wynika to z tego, że pomimo ustawowego wymogu utrzymania chodnika przylegającego do budynku w odpowiednim stanie przez faktycznie nią władającego, to na gminie ciąży obowiązek nadzorowania wykonania tego zadania przez obowiązanych. Jeśli gmina tego nie wyegzekwuje, sama staje się odpowiedzialna za ewentualną szkodę. Jednak po wypłaceniu odszkodowania gmina ma możliwość zwrócenia się do właściciela nieruchomości z roszczeniem regresowym o zwrot równowartości kwoty wypłaconego odszkodowania.

Wiemy już, na kim ciąży obowiązek dbania o należyty stan chodnika, a także do kogo kierować ewentualne roszczenie. Warto jednak uważać na siebie, gdyż żadne odszkodowanie nie zrekompensuje nam Świąt spędzonych z nogą w gipsie.