Art. 7 ustawy o ochronie praw konsumenta
Konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w ustawie. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy.
Kodeks cywilny przewiduje zasadę swobody umów, jednak polski ustawodawca uznał za zasadne jej ograniczenie w uzasadnionych przypadkach, a jednym z instrumentów ochrony konsumentów jest wprowadzenie pojęcia klauzuli niedozwolonych.
Mamy z nimi do czynienia, gdy konsument nie ma możliwości indywidualnego negocjowania warunków umowy, a któreś z jego postanowień kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy. Dotyczy to więc w szczególności sytuacji, gdy konsument może jedynie przyjąć lub odrzucić umowę w całości, nie mając rzeczywistego wpływu na jej postanowienia. Będzie to sytuacja, gdy zawiera na przykład umowę z bankiem lub biurem podróży. Nie dotyczy to głównych świadczeń stron – jak cena – jeżeli sformułowano je jednoznacznie. Ciężar dowodu, że dane postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Z reguły będzie to więc przedsiębiorca, który spróbuje w ten sposób oddalić zarzut o zastosowanie postanowienia niedozwolonego.
Przykładowe klauzule niedozwolone wymienione w artykule 3853 KC:
- wykluczają możliwość odstąpienia od umowy,
- wyłączają lub ograniczają względem konsumenta odpowiedzialność za szkodę na osobie
- uzależniają realizację umowy od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta
- przyznają tylko kontrahentowi stwierdzanie wykonania świadczenia zgodnie z umową
- przewidują, że umowa zawarta na czas określony ulega przedłużeniu, jeżeli konsument nie złoży przeciwnego oświadczenia
- wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy za nienależyte wykonanie zobowiązania,
- przyznają przedsiębiorcy wyłączne prawo do wiążącej interpretacji umowy
- przyznają przedsiębiorcy prawo do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny
Łącznie kodeks wymienia 23 postanowienia, które należy uznać za niedozwolone. Nie jest to katalog wyczerpujący, a raczej pomagający w interpretacji postanowień umów. Na ich podstawie można uznać konkretną klauzulę w konkretnej umowie za niedozwoloną. Spójrzmy na przykłady klauzul, które zostały uznane za niedozwolone:
- „za rozpatrzenie nieuzasadnionej reklamacji 20,00 zł”
- „w przypadku zakupu imprez po cenach promocyjnych, last minute, specjalnych nie podlegają one reklamacji”
- „X nie ponosi odpowiedzialności w stosunku do Uczestników ponad kwotę rzeczywistej szkody, ogranicza ją do dwukrotności ceny imprezy turystycznej oraz nie odpowiada za szkody moralne”
- „Biuro nie ponosi odpowiedzialności za szkody spowodowane działaniem osób trzecich takie jak kradzieże, rabunki, pożary. Biuro odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy za zasadzie winy”
- „Organizator nie ponosi odpowiedzialności z tytułu informacji udzielonych przez agentów, a odbiegających od określonych niniejszymi warunkami postanowień. Ponadto organizator nie ponosi odpowiedzialności za udzielone przez Agentów informacje sprzeczne z treścią katalogów i biuletynów informacyjnych, zawierających aktualną ofertę Organizatora”
- „Kapitałowiec, mając na uwadze treść i czas stosunku prawnego jakie strony zawiązują, stosownie do brzmienia art. 101 Kodeksu cywilnego zrzeka się możliwości odwołania pełnomocnictwa i czyni je nie wygasającym nawet po śmierci”
- „Organizator nie ponosi odpowiedzialności za zagubiony, skradziony lub zniszczony w czasie imprezy bagaż Uczestnika”
- „W przypadku nieuzasadnionej reklamacji Zamawiającego zostanie on obciążony kosztami obsługi reklamacji poniesionymi przez Wykonawcę w tym kosztami związanymi z przyjazdem serwisu”
- „Każdy przypadek rozwiązania umowy pociąga za sobą obowiązek zapłaty przez zawierającego umowę kosztów manipulacyjnych wg obowiązującego cennika”
- „Do reklamowanego lub zwracanego produktu konieczne jest dołączenie paragonu”
- „W przypadku reklamacji, klient zobowiązany jest wysłać towar na swój koszt, z dołączonym paragonem (fakturą) zakupu oraz wypełnionym zgłoszeniem reklamacyjnym”
- „Zwracany lub reklamowany towar należy przysłać do nas tylko i wyłącznie za pośrednictwem Poczty Polskiej„
-
- „Właściciel Sklepu zastrzega sobie prawo do jednostronnej zmiany postanowień niniejszego Regulaminu w każdej chwili i bez konieczności uzasadniania przyczyny”
- „Rezygnacja z kursu następuje drogą pisemną i zobowiązuje do uiszczenia opłaty za cały kurs w terminie do 7 dni od zgłoszenia rezygnacji”
- „Przy odbiorze przesyłki Klient jest zobowiązany do rozpakowania przesyłki w celu sprawdzenia stanu i kompletności jej zawartości w obecności kuriera firmy przewozowej lub na poczcie. W razie stwierdzenia braku lub uszkodzenia, należy sporządzić protokół szkody, nie przyjmując towaru. Protokół szkody będzie podstawą do rozpatrzenia reklamacji”
- „Podstawą przyjęcia reklamacji jest przedstawienie przez Klienta dowodu zakupu towaru (paragon fiskalny lub faktura VAT)”
Dzięki istnieniu klauzul niedozwolonych prawo chroni więc konsumenta w wielu sytuacjach. Do 17 kwietnia 2016 roku klauzule niedozwolone wpisywano do rejestru. Zawiera on ponad siedem tysięcy klauzul uznanych wyrokiem sądu za niedozwolone. Część z nich w istocie się powtarza – wynika to z tego, że w Polsce nie istnieje prawo precedensu i każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie. Jednak znalezienie podobnego wpisu w rejestrze stanowi istotny argument w ewentualnym sporze z przedsiębiorcą. Rejestr można znaleźć tutaj https://decyzje.uokik.gov.pl/nd_wz_um.nsf
Klauzule, na temat których wszczęto postępowanie po 17 kwietnia 2016, publikowane są w bazie decyzji prezesa UOKiK:
https://decyzje.uokik.gov.pl/bp/dec_prez.nsf
Jeśli umowa nie została jeszcze zawarta, a podobne postanowienie znajduje się w rejestrze lub w bazie, można się na niego powołać przed przedsiębiorcą z żądaniem zmiany umowy. Jeśli jednak umowa zostanie już zawarta, to można się oprzeć na postanowieniach z rejestru lub w zawiadomieniu do Prezesa lub w odwołaniu od jego decyzji do sądu.
Dodaj Komentarz