Testament jest jedynym instrumentem prawnym, który pozwala nam rozrządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. Kodeks cywilny przewiduje dwie formy testamentów: zwykłe i szczególne. Testamenty zwykłe mogą być sporządzone przez każdą osobę, która posiada zdolność testowania (która de facto oznacza pełną zdolność do czynności prawnych). Ich ważność nie została ograniczona w czasie i jeśli nie odwoła ich spadkodawca, pozostaną ważne po śmierci spadkodawcy. Z kolei testamenty szczególne mogą być sporządzone tylko w wyjątkowych okolicznościach, które uzasadniają niezachowanie formy testamentu zwykłego. Sytuacje te ściśle przewiduje ustawa. Obowiązywanie testamentów szczególnych zostało ograniczone czasowo – tracą moc z upływem sześciu miesięcy od ustania warunków uzasadniających ich sporządzenie, chyba że spadkodawca zmarł zanim termin upłynął.
Testamenty zwykłe:
Testament własnoręczny (holograficzny)
Jest to najprostszy rodzaj sporządzenia testamentu. Dla zachowania jego ważności wystarczy dopilnować, by spełniał następujące przesłanki:
- Własnoręczność (testament musi w całości zostać napisany pismem ręcznym spadkodawcy);
- Podpis spadkodawcy;
- Data.
Warto wskazać, że nie zawsze brak daty pociąga za sobą nieważność testamentu holograficznego. Mimo niedopełnienia tego obowiązku, testament pozostanie ważny, gdy nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, jego treści lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów (art. 949§2 k.c.).
Testament notarialny
Ten rodzaj testamentu sporządzany jest w obecności notariusza i staje się aktem notarialnym, zawierającym rozrządzenia majątkiem. Jest on o tyle korzystny dla spadkodawcy, że nad jego poprawnością (zarówno pod względem formalnym, jak i zgodności rozrządzeń z prawem) czuwa wykwalifikowany prawnik. Notariusz spisuje wolę spadkodawcy, a następnie mu ją odczytuje. Jeśli nie ma zastrzeżeń – spadkodawca i notariusz składają swoje podpisy pod treścią dokumentu i w ten sposób testament staje się ważny.
Testament allograficzny (urzędowy)
Dla zachowania ważności testamentu allograficznego, niezbędne jest spełnienie szeregu wymogów. Spadkodawca musi oświadczyć ustnie swoją ostatnią wolę w obecności dwóch świadków wobec osoby pełniącej funkcje publiczne. Może to być: wójt/burmistrz/prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie te spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół ten powinien zostać odczytany spadkodawcy w obecności świadków, a następnie podpisany przez osobę, której wola została oświadczona, spadkodawcę oraz świadków. Podpis spadkodawcy nie jest elementem ściśle obligatoryjnym. Jeżeli nie może on podpisać protokołu, należy to w nim zaznaczyć ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.
Ważną restrykcją jest również fakt, że osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić tego rodzaju testamentu.
Testamenty szczególne:
Testament ustny
Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków (art. 952§1 k.c.).
Przepis ten, choć na pierwszy rzut oka prosty, opatrzony jest licznymi pojęciami niedookreślonymi, które nie mają jednoznacznego charakteru. Obawa rychłej śmierci musi istnieć w chwili sporządzenia testamentu, a znaczna część doktryny jest zdania, że nie powinna występować jedynie w subiektywnym poczuciu spadkodawcy. Ocena ta powinna być dokonana z punktu widzenia wiedzy lekarskiej i doświadczenia życiowego. Za okoliczności szczególne natomiast można przyjąć okoliczności niecodzienne, odbiegające od normalnego stanu rzeczy, zarówno z perspektywy obiektywnej (np. powódź), jak i subiektywnej spadkodawcy.
Treść testamentu ustnego powinna być stwierdzona. Ustawa przewiduje na tę okoliczność dwie możliwości: spisanie przez jednego ze świadków albo osobę trzecią oświadczenia spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, albo złożenie przed sądem zgodnego zeznania świadków w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku.
Testament podróżny
Ten rodzaj testamentu może być sporządzony przez spadkodawcę podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym przed dowódcą statku lub jego zastępcą drogą ustnego oświadczenia woli w obecności dwóch świadków. Sama podróż spełnia wystarczającą przesłankę sporządzenia tego rodzaju testamentu – toteż nie muszą tu zaistnieć żadne szczególne okoliczności. Warto brać jednak pod uwagę fakt, że nie zawsze będzie istniała możliwość zajęcia najważniejszych osób na statku sprawami ostatecznymi – na takie sytuacje ustawodawca przewidział możność zastosowania w alternatywie testamentu ustnego.
Testament wojskowy
Testament wojskowy może zostać sporządzony jedynie w razie wojny, w czasie mobilizacji albo niewoli. Jest on bardzo rzadko spotykany, a jego aktualne zastosowanie w praktyce dotyczy polskich wojskowych przebywających na misjach zagranicznych. Jego warunki określa rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.
Dodaj Komentarz