Jak obliczyć wysokość zachowku – krok po kroku

Ustal krąg spadkobierców, którzy dziedziczyliby zgodnie z ustawą razem z Tobą. Problematykę tę szerzej rozwija artykuł „Kto jest spadkobiercą czyli kolejność dziedziczenia”, do którego lektury zachęcam.

Wylicz udział spadkowy, który by Ci przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Ustalenie udziału spadkowego stanowi podstawę do obliczenia zachowku. Przy obliczaniu zachowku nie należy wykluczać spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Podobnie dzieje się w przypadku zstępnych osób, które zostały wydziedziczone przez spadkodawcę i zstępnych tych, którzy zrzekli się dziedziczenia tylko co do samego siebie – im również przysługuje prawo do zachowku.

Określ wysokość należnego zachowku. Co do zasady należy się on w wysokości ½ udziału spadkowego osoby uprawnionej do zachowku. Jednak jeżeli uprawnionym jest osoba stale niezdolna do pracy albo zstępnym uprawnionym jest małoletni – należna wysokość zachowku wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego.

Przykład: A(spadkodawca) wskazał w testamencie jednego spadkobiercę – D. D jest synem A. A miał także żonę (B) i małoletnie dziecko (C), których nie uwzględnił w testamencie. Roszczenie o zachowek B i C będą kierować do D. Udział spadkowy zgodnie z art. 931 par. 1. KC wynosi kolejno: 1/3 dla D, 1/3 dla B i 1/3 dla C (bowiem w myśl tego przepisu dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek dziedziczą w częściach równych). Wysokość zachowku w przypadku B będzie wynosić  1/6 (1/2 * 1/3 = 1/6), natomiast w przypadku C: 2/6 (1/3 *2/3 = 2/6).

Wylicz substrat zachowku. Na substrat zachowku składa się czysta wartość spadku (tj. różnica między aktywami, a długami spadkowymi à nie wlicza się do nich jednak zapisów zwykłych i poleceń!) powiększona o wartość podlegających doliczeniu darowizn i zapisów windykacyjnych dokonanych przez spadkodawcę.

Substrat zachowku = (Czysta wartość spadku = aktywa – długi spadkowe) + darowizny + zapisy windykacyjne

Musisz pamiętać, że nie każda darowizna powiększa wartość spadku! Do tej kategorii ustawa zalicza:

• wszelkie drobne darowizny, zwyczajowo przyjęte w danych stosunkach (np. prezenty urodzinowe dla bliskich, świąteczne etc.);
• darowizny dokonane przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku; darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
• darowizny uczynione w czasie, gdy spadkodawca nie miał zstępnych, gdy uprawnionym do zachowku jest zstępny, oraz
• darowizny dokonane przed zawarciem małżeństwa, gdy uprawnionym do zachowku jest małżonek spadkodawcy.

Zarówno zapis windykacyjny, jak i darowizna dokonane na rzecz osoby uprawnionej do zachowku przez spadkodawcę, wlicza się na należny zachowek. Ich wartość zaś oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku w przypadku zapisu, a dokonania przy darowiźnie, według cen z chwili ustalania zachowku.

Ustal konkretną wysokość zachowku. Aby ustalić konkretną wysokość zachowku, wartość stanowiącą substrat zachowku należy pomnożyć przez ułamek określający należny uprawnionemu zachowek.

Przykład: wróćmy jeszcze do opisanej wyżej sytuacji. Jeśli przyjmiemy, że wartość spadku A wynosi 900 zł i podlegają do niej doliczeniu darowizny o wartości 300 zł, to substrat zachowku równy jest kwocie 1200 zł. W przypadku B, zachowek wyniesie wedle wcześniejszych obliczeń 1/6 substratu,, zaś wielkość sumy stanowiącej zachowek to 200 zł (1200 * 1/6 = 200). W przypadku C, zachowek to 2/3 substratu, które stanowi kwotę 400 zł (1200 * 2/6 = 400).